Modüller

MENU

Modül 1: Literatür Taraması: Edebiyat ve Seyahatnameler

Tarihsel süreç içerisinde edebiyattaki yazın çalışmalarının çözümlemelerini yapmak taşınabilir ve taşınmaz kültürel miras açısından Tophane’yi anlamlandırmak için yol gösterici olacaktır.

  • Tarihsel süreç içinde zaman ve mekânla ilgili yapılmış çalışmalar
  • Kütüphane araştırması ve literatür taraması

Tarih, taşınabilen ve taşınamayan miras kategorileri içerisinde yer almaktadır. Sahip olduğumuz bu miras aynı zamanda toplumun geleneksel yapısını da belirtir. Miras sadece elle tutulur, gözle görülür veya mal, mülk anlamında değildir. Toplumların sahip olduğu değer yargılarını felsefe, politika, müzik, arkeoloji, mimarlık ve edebiyat oluşturmaktadır.

Örnek Saha: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Beyazıt Kütüphanesi vb. Tophane ile ilgili belge taraması


Modül 2: Anlatı

Bireysel tarihle ilgili herkesin farklı bir anlatısı vardır. Bu anlatılar özeldir, özgündür ve tekrarlanamaz. Bu anlatılar sonucu farklı sınıfların, grupların ve kimliklerin çeşitli dinamiklerinin ortaya çıkması beklenmektedir.

İstanbul’da çok çeşitli tarih dilimleri vardır. Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu bu topraklar üzerindeydi ve günümüzde de birçok etnik kimlikler ve azınlık grupları varlıklarını sürdürmektedirler. Sadece demografik özellikleri değil, yaşadıkları döneme ait mimari eserler ve binalar da vardır. Bu nedenle zincirleme bir etkileşim söz konusudur. Böylece farklı grupları, farklı hayat tarzlarını anlatmak; geçmişten bahsetmek değişken bir kavramdır.

Örnek Saha: Tophane’de mahalle seçerek anlatılar dinlenebilir


Modül 3: Değişim ve Algı

Mekânlarda ve toplumda küreselleşme/soylulaştırma ile başlayan değişim nasıl algılanmaktadır?

1980’lerden bu yana İstanbul da küresel sürecin paydaşıdır. Nüfusun artışı bu süreci hızlandırmaktadır. Bu durum salt nüfus yapısına değil, mimari yapılara da etki etmiştir. Tarihi mekânlar ve eski yerleşim yerleri yeniden restore edilerek “soylulaştırma” olgusu ortaya çıkmıştır. Bu değişim Tophane’de yaşayanların algıları ve kendi sınıflandırmaları (yerliler, yabancılar, sanatçılar, vb.) kültürel-mimari-toplumsal açıdan okunabilir.

‘Otantikliğin kaybolması’ veya var olanı sürdürme çabaları; gelenekleri, kültürleri (taşınabilir ve taşınamaz) ve insanların yaşayış biçimlerini etkilemesi sahada irdelenebilir.

Örnek Saha: Araştırma sahası olarak Tophane’de belirlenen mahallelerde; dükkân sahipleri ile görüşmeler yapılabilir, örneğin Kılıç Ali Paşa Sokağı’nda olan ve en eski dükkân sahipleri. Ayrıca çevrede eskiden kurulmuş berberler, kitapçılar, yemek yerleri günümüzde de hala işletilmektedir. Bu yerlerin sahipleri ve/veya mekânları ile ilgili benzer çalışmalar yapılabilir.


Modül 4: Ev

1950’lerden bu yana nüfus artmakta ve İstanbul devamlı dışarıdan göç almaktadır. Her ne kadar mübadele ve sonrasında İstanbul’da azınlıklardan geriye kalan, boş binalar olsa da, var olan nüfus için gerekli olan konut sayısı yetersizdir.

İç ve dış göç sonucu gelen bireyler hem “boş evleri işgal etmekte” hem de gecekondulaşmayı şehir hayatında yaygınlaştırmaktadırlar.

Günümüzde ise önemli bir sorun da beraberinde gelmektedir:

  • Değişim ve Dönüşüm, demografik etkenler göz önüne alındığında nasıl algılanmaktadır?
  • Taşınabilen ve taşınamayan kültür mirasına hangi değerler atfediliyor?

“Yabancılar”, “Osmanlı Atalarının mirasıydı” ve benzeri söylemleri arka planda oluşan tarihe hikâye, anlatı ve belgeler sunmaktadır. Burada önemli olan etniklik, cinsiyet, farklılaştırma, ötekileştirme ve dini boyut; anlatıları birbirinden ayırmakta ve aynı zamanda birleştirmektedir.

Örnek Saha: Özellikle Beyoğlu’ndan Karaköy’e doğru yürüdükçe mahalle aralarında çok sayıda eski ve boş ev vardır. Bu evlere yerleşen bireyler bulunmaktadır. Pilot bir bölge olarak mahalle bazında araştırma yapılabilir.


Modül 5: Kahvehaneler

Tophane’nin günümüze kadar gelen süreç içinde doğan ve süre gelen tarih anlatıları vardır. Bunlardan biri de kahvehane kültürüdür.

Osmanlı’nın tarihinde “kahvehaneler” kamusal alanın oluşmasında etkin bir rol oynamaktadır. Habermas’ın kamusal alan kavramı kahvehanelerde nasıl günümüze taşınmıştır?

Ayrıca kahvehane bir “erkek” kültürü olarak LGBT’ler tarafından nasıl değerlendirilmektedir?

Örnek Saha: Kahvehaneler için örnek mekânlardan biri, Karaköy’de tramvay yolunun arkasında kalan yerlerdir. Tütün Deposu’nu geçtikten karşıda bulunan sıralı ve büyük kahvehaneler olacağı gibi, otantik kahveler veya ‘Cafe’ler de araştırma birimi olarak seçilebilir.


Modül 6-A: Yemek Kültürü

Tarihsel süreçler içerisindeki çeşitlilik yemek kültürüne de yansımıştır. Farklı mekânlardaki farklı kutlamalar; değişik yemeklerin ve baharatların kullanılmasını sağlamıştır.

Bu kapsamda restoranlar, aş evleri ve meyhaneler; Tophane’de var olan yemek kültürünü anlatmaktadır.

Örnek saha: İlgili mekânlar, mekân sahipleri, aşçılar, yemek tariflerinin ardındaki mekânsal, kültürel, sosyal boyutlar irdelenebilir.


Modül 6-B: Bitki ve Ot Kültürü

Yemek kültürü, bitki ve ot kültürü ile fiziksel, sosyal ve kültürel anlamda yakından bağlantılıdır.

Örnek Saha: Tophane’nin içinde barındırdığı zengin bir mutfak vardır. Özellikle Karaköy’ün en eski oluşumunu bilen ve günümüzde de baharatlar kullanarak yemek yapan restoranlar saha araştırması için önemlidir. Bu çerçevede aş evleri ve meyhaneler yemek kültürünün nasıl olduğuna dair ipuçları sunar. Nargile mekânları, Tophane’de bulunan eski tütün depoları ve benzeri mekânlar da benzer bakış açısıyla incelenebilir.


Modül 7: Dışarıdan Tophane

Son bir yıllık süreç içinde Soylulaştırmanın Tophane’de, fiziksel, kültürel ve toplumsal etkileri nelerdir? Farklı insanlar bu açıdan Tophane’yi nasıl değerlendirmektedir?

Anket çalışmaları, röportajlar ve kısa film gösterimi içerisinde bu sorulara yanıtlar çalışılabir.

Tophane, Galata ve Cihangir arasında “arada” kalmış bir mekândır. Kültürel zenginliği ve turistlere ev sahipliği yapması Tophane’nin sürekli gelişim gösterdiği bir yer olduğunu kanıtlamıştır.

Örnek Saha: Araştırma Taksim, Sarıyer, Bostancı, Kadıköy gibi farklı ilçelerden bakış ve algılama örnekleriyle yapabilir.


Modül 8: Tophane’de Kaybolan Sesler

Tarihi mekânlarda elde edilecek değişik sesler, Tophane’nin taşınabilen (taşınamaz öğelerle bağlanabilir) kültür mirasının bir parçasıdır. Değişik mekânlar değişik müziklerin var olmasını sağlar. Önemli olan bu farklılığı müzikle beraber yakalamaktır. Duyulan her tını Tophane’yi daha iyi anlamayı sağlayan araçlardan biridir.

Ayrıca “müzik ve dolaşım” Tophane’nin hem mekânsal hem de sanatsal özelliğine dikkati yoğunlaştıracaktır. Bu bağlamda Nicholas Klotz’un çalışması (The Chant of Sand and Stars, belgesel, 1996, 90 dakika) örnek gösterilebilir.

Örnek Saha: Saha araştırmasında mekân olarak Tophane’de boş kalmış binalar veya tarihi eserler vb. yapılar olabilir. Burada örnek/yaratıcı uygulamalar farklı kişilerle (yerli ve yabancı) gerçekleştirilebilir.


Modül 9: Sesleri Kaydetmek

Yürünen sokaklar, caddenin gürültüsü/sesi, insanların adımları ve konuşmaları, seyyar satıcıların bağırışları, kilise çan sesi ve ezan okunması, binlerce farklılığı bir araya getirmektedir. Amaç Tophane’nin kendi içinde var olan müzikalini/müziğini belgelemek ve çözümlemektir.

(Modül 8 ve 9 bir arada kullanılacaktır. Birbiriyle eklemlidir.)

Örnek Saha: Sahada üç yol izlenebilir. Birincisi Beşiktaş’tan Karaköy’e yürüyüş yolunda kaydedilen seslerdir. İkincisi Karaköy’ü merkez alarak vapurdan itibaren tramvaya gelene kadar olan yoldaki seslerdir. Üçüncüsü Beyoğlu’nun arka sokaklarından Karaköy’e inilen sokaklardır. Seslerin dolaşım haritası farklı yollar üzerinden gece ve gündüz ses değişikliklerini kaydederek de çözümlenebilir.


Modül 10: Eski-Yeni

Tophane’nin kimliğini oluşturan bir olgu da ikilemlerin birlikteliğidir.

Aynı sokağın içinde eski ve yeni dükkânların varlığı bu ayrımın somut örneğidir. Yeni açılmış bir yerin bulunduğu alana uyum göstermeye çalışması ve eski olan bir dükkânın da bunu kabul etmesi; Tophane’de farlılıkların bir arada oluşunu örnekler.

Örnek Saha: Karaköy sokaklarında hem yeni açılan hem de daha önce açılmış eski dükkânlar yan yanadır. Sokak aralarında veya caddede kalan bu alanlardaki dükkânlar incelenebilir ve bu konuda derinlemesine görüşmeler yapılabilir.